HPV Handvesttoets
De handvesttoets is de openbare toets op de invulling van de principes uit het handvest door een publieke dienstverlener lid van HPV.
De handvesttoets gaat uit van een aantal uitgangspunten die grotendeels een reflectie zijn van de huidige tijdgeest. Een belangrijk uitgangspunt is dat de dialoog met alle belanghebbenden wederkerig en gelijkwaardig is of zou moeten zijn. Maar ook dat een publieke organisatie een veelheid aan relaties met haar belanghebbenden onderhoudt op diverse niveaus én dat elke relatie uniek is. Het concept / de methode gaat er vanuit dat de kwaliteit van de relatie het beste beoordeeld kan worden door de personen die met elkaar die relatie hebben.
Het is de bovenliggende bedoeling voor de HPV-leden om via een goede dialoog met al haar belanghebbenden de publieke dienstverlening te verbeteren. Wat ‘goed publiek verantwoorden’ inhoudt, is beschreven in het Handvest Publiek Verantwoorden. Het Handvest staat in de HPV Code Goed Bestuur 2015. Het streven is om twee handvesttoetsen per jaar uit te voeren maar het initiatief daartoe ligt bij de HPV-leden zelf.
In de handvesttoets worden per relatie(groep) de principes uit het Handvest ingevuld in dialoogsessies en vervolgens in de verdere doelgroep(en) per websurvey uitgevraagd. De criteria voor de handvesttoets worden dus door de rechtstreeks betrokken mensen zelf geïnterpreteerd en moeten voor hun eigen situatie herkenbaar en te beoordelen zijn.
Meerwaarde Handvesttoets
Effectmeting
Een dialoog start de handvesttoets, gevolgd door een effectmeting via internet van de publieke verantwoording. De resultaten van die effectmeting zijn aanleiding tot een beter gericht vervolg van de dialoog.
Ketenverantwoording
De mogelijkheid om een groot aantal onderlinge relaties te benaderen en de wederkerigheid die in de Handvesttoets besloten zit, maakt het instrument ook geschikt om in en over ketens heen het effect van de verantwoording over de ketenactiviteiten bij de ketenpartners en de belanghebbenden van die keten te toetsen.
Bestuurlijke relevantie
Op bestuurlijk niveau kan de organisatie in één oogopslag (laten) zien wat de kwaliteit van het publiek verantwoorden is. Met de belanghebbende centraal en in de perceptie van alle betrokkenen. Wat gaat goed en wat beter kan wordt duidelijk en kan direct worden opgepakt.
In het doorlopen van het proces ligt hier al een directe verbetering besloten. Middels het uitvoeren van de handvesttoets laat de organisatie aan haar belanghebbenden en eigen medewerkers zien hoe belangrijk publiek verantwoorden en het werken aan duurzame relaties door het bestuur van de organisatie wordt gevonden. Het is een vorm van zgn. belanghebbenden governance.
In gesprek met de belanghebbende
Kenmerk van de handvesttoets is dat een belangrijk na te streven effect; het gesprek met de belanghebbende al in het proces van de Handvesttoets zelf wordt bereikt. Leden geven aan dat dit voor hen misschien wel dé belangrijkste reden voor gebruik van de handvesttoets is.
De handvesttoets moet maatwerk zijn
Elke handvesttoets is maatwerk. In onderling overleg met het HPV lid en de uitvoerders vanuit HPV is elke handvesttoets aan te passen in reikwijdte, tijdinspanning en in de keuze van te onderzoeken en te spreken belanghebbendengroepen, rekening houdend met de strategie van het HPV lid. De keuzes zijn te motiveren in de rapportage.
Breedte van reacties
In de effectmeting via internet worden honderden belanghebbenden in te onderscheiden belanghebbendengroepen bevraagd naar hoe zij de publieke verantwoording waarderen en welke belang zij daaraan hechten. In de visitatie werden 10 tot hooguit 12 belanghebbenden uit de bestuurlijke toplaag rondom het HPV-lid bevraagd.
Handvesttoets en actuele ontwikkelingen
Commissie Halsema
De handvesttoets toetst, operationaliseert én laat tegelijkertijd zien dat HPV leden de kern van wat de commissie Halsema een “lastig gesprek” noemt, tot in de vezels van de organisatie hebben zitten. Of, als dat nog niet het geval blijkt, er transparant aan werken om dat wél voor elkaar te krijgen. Het rapport “Een lastig gesprek” van de commissie Halsema heeft grote invloed op hoe er op dit moment in het Haagse over governance van publieke organisaties wordt gedacht.
Beheer- en Toezichtkader organisaties met een publiek belang
De kern van dat rapport is ook overgenomen in het nieuwe beheer en toezichtkader voor organisaties met een publiek belang dat eind november 2013 door het Ministerie van Financiën is gepresenteerd. Het beheerkader is in de Ministerraad geaccordeerd en op ZBO’s van toepassing verklaard. In dit beheerkader dient de belanghebbende centraal te staan en dient het voeren van het gesprek met de belanghebbende herkenbaar te zijn c.q. aangetoond te worden. De handvesttoets doet dat in één oogopslag.
WRR
De dynamiek rond het onderwerp “betrekken van belanghebbenden” neemt verder toe. Het borgen van weerwoord vanuit de maatschappij wordt als een cruciaal deel van governance gezien en HPV wordt als het te volgen voorbeeld genoemd.
Zo heeft de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in haar rapport “Van Tweeluik naar Driehoeken” van 27 mei 2014 het HPV denken over het betrekken van de belanghebbenden én de manier van werken aan verenigingen van toezichthouders in de semipublieke sector aanbevolen. Creëer een kopgroep om te investeren in het ontwikkelen van standaarden, werkvormen, te experimenteren met best practices en kennisuitwisseling.
ROB
De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) verwijst in haar advies “Hoe hoort het eigenlijk; passend contact tussen Overheid en Burger” van 12 juni 2014 ook naar HPV als één van de schaarse voorbeelden waar het betrekken van belanghebbenden gelukt is. Ook het ROB rapport "De bestuurlijke verantwoordelijkheid voor systemen" dat 7 november 2016 verschenen is, dringt aan op verantwoordingsinstrumenten zoals de handvesttoets.
Klik hier om de Handvesttoets SVB 2016 te downloaden.
Klik hier om een uitleg in beelden van de handvesttoets te downloaden.